Omgrepet akupunkturpunkt kjem opphavleg frå den tradisjonelle kinesiske medisinen (TKM), men vi finn det att i teorigrunnlaget og helseforståinga i mange alternative behandlingsformer også utanfor TKM.
Ifylgje TKM har mennesket ein indre livsenergi kalla qi. Etter læra sirkulerer qi kring i kroppen gjennom kanalar kalla meridianar. Desse skal knyte saman huda, organa og kroppsdelane våre til eit komplisert nettverk og krinslaup. Ifylgje TKM har mennesket også 365 punkt på kroppen, som er plasserte langsetter meridianane utover heile kroppen.
Det er desse som vert kalla akupunkturpunkt. I tillegg til desse 365 "klassiske" eller hovedpunkta, kjem ei rekke tilleggspunkt. Nokre av desse er definerte på førehand, medan andre av dei vert påviste av at pasienten reagerer med smerte ved trykk og press ulike stadar på kroppen.
Akupunkturpunkta vert sagt å ha ulikt energi-innhald og potensiale til å påverke livsenergien qi. Dette skal avhenge av kva meridian og relatert organ dei høyrer til, og kor langt ut på kroppen dei sit. Nokre akupunkturpunkt vert forklart som «kjeldepunkt», andre som «krysspunkt» eller «koplingspunkt». Ei slik forståing gjer at behandlaren meiner å kunne nytte seg av fleire meridianar samstundes, ved å kunne «kople» seg på andre akupunkturpunkt og «overføre» energi frå ein meridian til ein annan. Dette skal ifylgje læra gje sterkare verknad av behandlinga.
Når livsenergien får strøyme uhindra gjennom meridianane og kringom i kroppen, er mennesket ifylgje læra ved god helse. Dersom meridianane av ulike grunnar vert blokkerte, vert energiflyten og balansen i organismen forstyrra. Dette er ifylgje læra årsaken til symptom på konkret sjukdom eller generelt dårleg allmenntilstand. Dette kan du lese meir om i artikkelen om qi.
Behandlarar som baserar seg på denne helseforståinga seier ofte at rolla deira er å avdekkje kva for blokkeringar symptoma kjem av, og å hjelpe til med å fjerne desse slik at organismen kjem i balanse att. Til dette er det utvikla og vert tilbudt ei lang rekkje av ulike teknikkar, som til dømes akupunktur, akupressur, kinesiologi, tai chi, qi gong, kopping samt variantar av healing (reiki) og massasje (meridiandrenasje, meridianmassasje, tui na med fleire).
Kor viktig det er å påverke «rett» akupunkturpunkt, verkar å variere ut frå om behandlaren er austleg eller vestleg medisinsk orientert. I TKM og austlig akupunktur er akupunkturpunkta og kva læra seier bruken av dei særs viktig. Til dømes søkjer austleg orienterte akupunktørar etter at nålebehandlinga skal gje pasienten ein fysisk reaksjon som dei kallar «De-qi»: Ei kjensle av prikking, bedøving eller tyngde- Denne kjensla forstår slike behandlarar som at nåla er «rett» plassert og gjev den verknaden ho skal.
I TKM vert desse konsepta forklara både som målbare fysiske storleikar, og som abstrakte eller teoretiske rammeverk henta frå taoismen.
Det er gjort forsking som freistar å prove at meridianane og qi finst; at meridianene fungerer som kanalar med særleg låg elektrisk motstand, og at qi er elektromagnetisk energi som strøymer mellom akupunkturpunkta. Meir om denne forskinga kan du lese i artikkelen vår om meridianar.
Oppsummert reknar ein ikkje qi, akupunkturpunkt og meridianar som påviste etter almenne vitskaplege prinsipp og metode.
Terapiar som byggjer på desse konsepta kan likevel syne verknad i helseforskinga. I nokre høve kan dette forklarast ut frå eit vestlig-medisinsk teorigrunnlag. Til dømes forklarar vestleg orienterte utøvarar ofte behandlinga si i lys av det vi har av fysiologiske kunnskapar:
Framfor å seie at til dømes smerte, stivheit og nedsett rørsle skuldast "ubalanse i Qi" eller "blokkerte meridianar", vil dei kanskje seie at dette skuldast nervar i klem. På same måte vil dei seie at behandlinga deira freistar å påverke nervar eller muskelknutar, framfor å "stimulere akupunkturpunkta". Fysiske reaksjoner på akupunkturnåla kan her bli forstått og forklart som at nerven eller muskelen «slepp», istadenfor at "De-qi er oppnådd".
Meir om dette kan du lese i den generelle artikkelen vår om fysikalske/ manuelle behandlingsformer.
Behandlingsformene som byggjer på påvirking av akupunkturpunkt er mange og forskjellige. Den direkte risikoen (for biverknadar, interaksjonar med anna behandling med meire) ved dei varierer og fører for langt til å presentere her. Detaljar om tryggleik og risiko ved dei einskilde aktuelle terapiane som er nevnt og lenka til over, finn du i i kapitla "Er det trygt?".
Indirekte risiko for forverring av helsetilstanden kan oppstå dersom nærare undersøkjing og naudsynt verksam behandling vert utsett eller valt bort.
Generelle tryggingsreglar
- Snakk med lækjaren din om alternativ behandling som du brukar eller vurderer å bruke.
- Snakk med instruktøren/ terapeuten/ behandlaren om eventuelle helseproblem som du søker hjelp for, og få klarheit i korleis metoden skal kunne vere deg til hjelp.
- Les gjerne meir om den juridiske trygginga di, og dessutan pasientrettleiinga vår ved bruk av alternativ behandling.
- NAFKAM tek ikkje ansvar for pasientar sin eventuelle bruk av alternativ behandling; korkje på basis av omtalane våre - eller manglande omtale.
- Sjekk om din behandlar står i Registeret for utøvere av alternativ behandling i Brønnøysundregistra.
- Ahn AC, Colbert AP, Anderson BJ, Martinsen OG, Hammerschlag R, Cina S, Wayne PM, Langevin HM. Electrical properties of acupuncture points and meridians: a systematic review. Bioelectromagnetics, 2008 May;29(4):245-56. doi: 10.1002/bem.20403. PMID: 18240287.
- Behandler.no: Tradisjonell kinesisk medisin (Hentet 12.04.23)
- Birch S, Kaptchuk T. History, nature and current practice of acupuncture: an East Asian perspective. In: Ernst E, White, A. (Eds). Acupuncture: A Scientific Appraisal. Oxford: Butterworth-Heinemann, 1999
- Bruset S, Poleszynski D V. Alternativ medisinsk leksikon. Det Beste A/S 1994. ISBN 82-7010-250-4.
- CAM-Cancer: Karen Pilkington and the CAM Cancer Consortium. Acupuncture for chemotherapy-associated nausea and vomiting [online document]. March 9th, 2021 (Hentet 12.04.23)
- Collinge W. The American Holistic Health Association Complete Guide to Alternative Medicine. New York. Warner 1997. ISBN 13-9780446672580
- Encyclopedia Britannica: Meridian og Qi (Hentet 12.04.23)
- Ernst, E: The Desktop Guide to Complementary and Alternative Medicine: An Evidence-Based Approach. Mosby 2001. ISBN 0 7234 3207 4
- Harvard Health: Acupuncture (Hentet 12.04.23)
- Langevin HM, Yandow JA. Relationship of acupuncture points and meridians to connective tissue planes. Anat Rec. 2002 Dec 15;269(6):257-65. doi: 10.1002/ar.10185. PMID: 12467083.
- Law SK, Wang L, Li T. Acupuncture for glaucoma. Cochrane Database of Systematic Reviews 2020, Issue 2. Art. No.: CD006030. DOI: 10.1002/14651858.CD006030.pub4
- Lu AP, Jia HW, Xiao C, Lu QP. Theory of traditional Chinese medicine and therapeutic method of diseases. World J Gastroenterol. 2004 Jul 1;10(13):1854-6. doi: 10.3748/wjg.v10.i13.1854. PMID: 15222022; PMCID: PMC4572216.
- Mayo Clinic: Acupuncture (Hentet 12.04.23)
- National Cancer Institute: Meridian og Qi (Hentet 12.04.23)
- Natural Medicines Comprehensive Database: Acupuncture og Traditional Chinese Medicine (Krever abonnement. Hentet 12.04.23).
- Needham J, Gwei-Djen L, Porkert M. Problems of translation and modernisation of ancient Chinese technical terms, Annals of Science 1975, 32:5, 491-502, DOI: 10.1080/00033797500200411
- Norheim, AJ: Dette bør du vite om akupunkturpunktur. Tiden Norsk Forlag 1989. ISBN 9788210032035
- Smith CA, Armour M, Lee MS, Wang LQ, Hay PJ. Acupuncture for depression. Cochrane Database of Systematic Reviews 2018, Issue 3. Art. No.: CD004046. DOI: 10.1002/14651858.CD004046.pub4.
- Store Norske Leksikon: Qi (Hentet 12.04.23)
- University of Minnesota: What is Qi? (Hentet 12.04.23)
- White A; Editorial Board of Acupuncture in Medicine. Western medical acupuncture: a definition. Acupunct Med. 2009 Mar;27(1):33-5. doi: 10.1136/aim.2008.000372. PMID: 19369193.