Ortomolekylær medisin (ernæringsterapi)

Endringar i kosthald og ernæring av helsemessige grunnar og mål er vanlege terapeutiske tiltak både innafor og utanfor helsetenesta. Alternativmedisinsk ernæringsterapi blir ofte kalla "ortomolekylær medisin" eller "ernæringsmedisin", og vert kjenneteikna av høg bruk av kosttilskot.
Bilete
Bilde av epler og salat, tabletter og tablettbokser

Denne artikkelen handlar om ortomolekylær medisin.  

Utøvarar av slik terapi gjev kosthalds- og livsstilsrettleiing, og meiner at vi både i det daglege og i kurering av helseproblem treng langt meir av næringsstoff i form av kosttilskot enn det styresmaktene rår til. 

Ut frå våre kriterium er det ikkje solid vitskapleg støtte til utsagn om at dette verkar for alle dei helseproblema, sjukdomane og plagene som utøvarane rår til ortomolekylær medisin for.

Forskinga rapporterar om at slik behandling kan gje biverknadar, endre verknaden av visse medisinar, urter og kosttilskot, og påverke resultata av medisinske prøvar. Fleire pasientgrupper bør vere varsame med ortomolekylær medisin.

Utviklinga av ortomolekylær medisin vert knytt til kjemikaren og nobelprisvinnaren Linus Pauling, seint på 1960-talet. Han meinte at ei rekkje helseproblem skuldast det han kalla molekylære ubalansar, som han meinte å kunne identifisere ut frå pasienten sin heilt individuelle biokjemi, og resultat frå testar som han utvikla. Desse ubalansene meinte han å kunne korrigere ved å tilføre ulike næringsstoff. 

Pauling sin terapi kviler på ideen om eit individuelt og optimalt ernæringsmiljø, samt på ideen om at kosttilskot kan ha terapeutisk effekt mot konkret sjukdom; berre ein tek dei i høg nok dosering. Pauling utvikla teoriane sine frå behandlingsforsøk med mellom anna niacin (vitamin B3) ved schizofreni; intravenøs vitamin C ved kreft og sepsis, vitamin B6 for autisme og sink for spiseforstyrringar.

I dag vert behandling med ortomolekylær medisin og støtta av meininga om matvarer har lågare næringsinnhald no enn før, på grunn av kunstgjødsel, plantevernmiddel, vekstfremjande middel, genetisk foredling med meire. Dette gjev så grunn til tanken om at menneske treng større doseringar av næringsstoff (vitamin, mineral, sporstoff, aminosyrer, fettsyrer, makronæringsstoff og andre naturlige metabolsk aktive stoff), som ein kan oppnå ved å ta kosttilskot. Dei meiner og at styresmaktene sine tilrådde maksgrenser for kosttilskot er for låge til å få terapeutisk nytte av dei - og at det ikkje er farleg å bryte desse grensene.

Tilhengarar av ortomolekylær medisin meiner og at mange ikkje-smittsame sjukdomar og plager skuldast kombinasjonen av feil ernæring, belastande livsstil (stillesitjing, stress ol.), skadeleg miljø (luftforureining, ureint vatn, jordstråling ol.) og arvelege disposisjonar. Dei meiner at det å endre livsstil og å bruke meir kosttilskot enn helsestyresmaktene sine tilrådde maksdoseringar - gjerne opptil 100 gongar så mykje (megadosar) kan kurere slike sjukdomar.

Andre namn

Ernæringsmedisin, ortomolekylær medisin, biologisk medisin, funksjonell medisin, megavitaminterapi, vitamin- og mineralterapi, naturmedisinsk ernæringsterapi, nutrition therapy, orthomolecular therapy

Ordrett tyder "ortomolekylær" rett molekyl, som fortel at terapien handlar om medvite bruk av næringsstoff for å oppretthalde eller styrke helsa.

Ifylgje norske helsestyresmakter vil dei fleste av oss få i seg dei næringsstoffa vi treng gjennom eit sunt og variert kosthald. Undersøkjing av norske jordbruksvarer stør ikkje utsagna om at næringsinnhaldet i dei har blitt lågare, og at vi difor treng meir næring enn før.

Kosttilskot kan vere til hjelp ved konstatert mangelsjukdom. Til dømes verkar tilskot av c-vitamin mot c-vitaminmangel og enkelte sjukdomar som fyl med c-vitaminmangel. 

Det ein veit frå forskinga på kropp og helse, er at kroppen har ei grense for kor mykje han klarar å ta opp av den næringa vi tilfører. Fleire næringsstoff enn dette, vert stort sett skilt ut i urinen, men forskarane er uroa for at høge doseringar kan vere grunnen til tilfelle av forverring og andre biverknadar. Høg bruk av kosttilskot har difor ikkje nytte som medisin.

Livsstilsendringar kan vere både helsebringande, og auke livskvaliteten ved mange kjende helseplager - men ikkje for alle plagene og problema som tilhengarar av ortomolekylær medisin meiner.

I januar 2024 inneheldt kjeldene våre ingen oppsummeringar av forsking på ortomolekylær medisin som system. Det betyr at det etter våre kriterium ikkje finst solid nok vitskapleg dokumentasjon til å kunne seie om slik behandling har effekt eller ikkje.

Kosttilskot er generelt ikkje meint å virke som medisin eller erstatning for eit normalt og variert kosthald; kun til å supplere det. Kosttilskot istaden for eit variert kosthald eller naudsynt medisin, kan forverre plager og helsetilstanden.

Det vert rekna som trygt å bruke kosttilskot og andre produkt med næringsstoff i tråd med pakningsvedlegget. Alle næringsstoff kan potensielt vere giftige dersom doseringa er høg nok.

Kunnskapen om biverknader og om potensialet for interaksjon med til dømes medisinar ved høge doseringar av kosttilskot er enno mangelfull. 

Alle som vil, kan kalla seg "ernæringsterapeut" og praktisere ortomolekylær medisin/ ernæringsterapi utan krav til utdanning. Ver merksam på at "Klinisk ernæringsfysiolog" er ein beskytta tittel reservert for autorisert helsepersonell. Eventuell utdanning i ortomolekylær medisin anna alternativ behandling, gjev ikkje same kompetanse, formelle kvalifikasjonar eller ansvar som eit autorisert helsepersonell har.

Generelle forsiktighetsregler

Søk i januar 2024 etter oppsummert forsking i dei eksterne kjeldene PubMedThe Cochrane LibraryWeb of ScienceEmbase og CAM-Cancer, samt etter informasjon i Natural Medicines og Drugs and Lactation Database (LactMed). Kjelder som er brukt:

Read more about NAFKAM

Other websites from NAFKAM: